Morgen

De Telegraaf 22 mei, 2023
Critici Pandemiewet vrezen dwang: ’Coronamaatregelen nog niet eens geëvalueerd’
Door Wierd Duk

"Dinsdag stemt de Eerste Kamer over de ’Pandemiewet’. Tegenstanders vrezen bij een nieuwe gezondheidscrisis zware vrijheidsbeperkende maatregelen. „Terwijl de coronamaatregelen nog niet zijn geëvalueerd.”
    
Lockdowns, quarantaine, avondklok, verplichte 1,5 meter afstand, mondkapjes, schoolsluitingen, geen sportwedstrijden: het hele arsenaal aan maatregelen werd tijdens de coronapandemie uit de kast getrokken.
Grondrechten werden in de strijd tegen Covid buiten werking gesteld en dwangmaatregelen aan de bevolking opgelegd, tot misnoegen van veel critici.
Met een aanpassing van de Wet publieke gezondheid (Wpg) wil de coalitie beter voorbereid zijn op een toekomstige pandemie van infectieziekten (behorend tot groep A1), door die collectieve maatregelen een wettelijke grondslag te geven, hoewel schoolsluitingen, een avondklok en een pandemiepas niet in de aangepaste Wpg zijn opgenomen.

Proportioneel?
Wat zijn de bezwaren? Die zijn legio, zegt jurist Stan Baggen, actief bij vereniging De Vierde Golf, die zich inzet voor een ’crisisbestendige democratie’. „De Pandemiewet is eigenlijk een versie van de tijdelijke Coronawet. Die corona-aanpak hebben we nooit geëvalueerd.
Was die proportioneel? Heeft die gewerkt? Ik heb sowieso moeite met dit soort ingrijpende maatregelen, je zou toch op z’n minst moeten weten hoe effectief ze zijn?
En dat weten we niet. De laatste lockdown bijvoorbeeld, was overduidelijk onzinnig.
Toch gaan we blind de corona-aanpak gebruiken als blauwdruk voor toekomstige pandemieën.”
 
Volgens minister Ernst Kuipers (VWS) laten internationale onderzoeken zien dat de corona-maatregelen wel degelijk doelmatig zijn geweest. „Maar de exacte effectiviteit aantonen van een exacte maatregel op een exact moment, is wetenschappelijk lastig”, zei Kuipers eerder in debat met de Eerste Kamer.
Daar zit ’m de kneep, vindt historica, journalist en auteur Bina Ayar, van wie komende week het boek 'De maakbare mens' verschijnt. „Op deze manier laat je nauwelijks ruimte voor alternatieve aanpakken of voor andere aannames; precies wat we tijdens de coronapandemie hebben gezien, toen zelfs elke andere benadering verdacht werd gemaakt, tot en met het cancellen van wetenschappers van naam.
Ik vind het eng als waarheidsvinding wordt gesaboteerd en afwijkende meningen worden onderdrukt.”
In een bredere context herkent Ayar hier de wens van veel overheden – ’Ook van de WHO, de Wereldgezondheidsorganisatie’ – om ’ten koste van alles risico’s te vermijden’. „Hoe meer maatregelen hoe beter, is de achterliggende gedachte. Maar meer ís niet altijd beter.”

Gedragssturing
Minister Kuipers spreekt over een ’gereedschapskist’ met maatregelen. Er is ook geld gereserveerd voor nieuw RIVM-onderzoek naar gedrag. Dit type retoriek stuit Ayar tegen de borst. „Er ligt steeds meer nadruk op gedragssturing. De mens moet ’gemaakt’ worden naar de wensen van overheden, ’modelburger’ worden. Het idee achter al die gedragssturing is dat mensen niet rationeel zijn en daarom de goede richting uitgestuurd moeten worden, maar dat duwtje in de rug wordt steeds dwingender.
Ik vind het ook niet ethisch om zo naar mensen te kijken en voorbij te gaan aan alle diversiteit en veelvormigheid.”
Ook in een nieuwe aflevering van de podcast Het Land van Wierd Duk plaatst Telegraafverslaggever Wierd Duk vraagtekens bij de zogeheten pandemiewet:
Het Land van Wierd Duk - 'Terechte twijfels over pandemiewet'
 
De nu voorgestelde maatregelen zijn ’niet veel meer dan geloofsartikelen’, merkt Stan Baggen op. „Gebaseerd op modellen. Ik heb er moeite mee dat we de afgelopen jaren steeds vaker op modellen zijn gaan vertrouwen. Kloppen die wel?”
De overheid neigt er meer en meer toe de levens van individuele burgers te willen controleren, constateert Baggen, net als Ayar. „Komen er nieuwe pandemieën en wordt deze wet telkens ingezet dan zullen we er ook steeds meer aan gewend raken dat onze grondrechten aan de kant worden geschoven. Waar, opmerkelijk, veel mensen ook best enthousiast over zijn. Zo blijft er steeds minder rechtsstaat over. Mijn grootste bezwaar tegen deze wet is dat we het essentiële debat niet hebben gevoerd met als inzet: wat willen we als samenleving eigenlijk?”

Blokkeringsrecht
Voorstanders van de Pandemiewet wijzen erop dat alle democratische checks and balances erin zijn gegarandeerd. Hoewel de minister van Volksgezondheid een ’noodbevoegdheid’ krijgt, regelt de wet, volgens minister Kuipers, dat eerst ’allerlei stappen’ moeten worden genomen voordat die bevoegdheid van kracht kan worden, zoals instemming door de Tweede Kamer.
Ook heeft de Kamer blokkeringsrecht.
 
Critici zijn er niettemin niet gerust op.
„Er is niets geregeld over het organiseren van tegenspraak”, oordeelde senator Peter Nicolaï (PvdD). „Er is niets geregeld over adviesorganen, over het Outbreak Management Team (OMT) en het Maatschappelijk Impact Team (MIT). Er is niet geregeld welke minister bij hen om advies moet vragen. Er is niets geregeld over volgen of afwijken van het advies.
Ook de onafhankelijkheid van de adviezen is niet geregeld. Wie bepaalt wanneer en wélke maatregelen er op advies uit de gereedschapskist worden getoverd? Is dat de minister, een OMT of RIVM, of misschien wel de Wereldgezondheidsorganisatie?”

Bina Ayar begrijpt die kritiek: „Het begrip volksgezondheid wordt steeds verder opgerekt. Het gaat nu ook over welvaartsziektes, over ziektes door de klimaatverandering, over de interactie tussen mens, dier en omgeving. Die integrale visie op gezondheid legt enorme nadruk op preventie. Als je elk risico wilt uitsluiten maakt dit de weg vrij naar tirannieke maatregelen. Dat vind ik heel zorgelijk.”
----

Vanmiddag keken we naar Jona Walk bij De Nieuwe Wereld. De onvermoeibare arts, steeds genuanceerd. https://www.youtube.com/watch?v=lm965jzqev4
Het werd Henk te veel op een gegeven moment. Er klopt ook allemaal niets van. Hoe kan het zijn, dat er met al die protesten, zonder evaluatie en ook nog snel voor de Eerste Kamerverkiezingen volgende week, zomaar een nieuwe wet doorgedrukt kan worden?!
Dat is beangstigend.
Vanmiddag las ik in het boek waarin ik bezig ben wat er allemaal gebeurde in het Paleis van Justitie, wanneer dat op zaterdag gesloten we. Dan zegt een hoofdcommissaris "als het allemaal naar buiten komt verliezen mensen het vertrouwen". Nee werd er gezegd, andersom, als degenen die al het misbruik op hun geweten hebben niet veroordeeld worden, dan verliezen mensen het vertrouwen".
Waar zouden we nu nog vertrouwen vandaan moeten halen?
Het is nog niet zo erg als in veel andere landen, maar het is wel erg.
Gebeurde er maar een wonder waardoor het morgen niet doorging.

Het gras waardoor we omringd zijn en waar ik in gedachten overheen ga met mijn hand is rustgevend.